Downloaden
Samen leven en werken veronderstelt samenwerking; niet samen
werken maar samenwerken.. Dit leidt tot een edel streven om eenheden te vormen
en samenwerking als een evidentie op te leggen aan partijen. Dikwijls is daar
een goede reden of een objectieve analyse van voordelen aan voorafgegaan. En
toch zijn er veel problemen op dat vlak. We zien dat tussen twee mensen, in een
team, tussen afdelingen in een organisatie en tussen regio’s binnen een land of
landen binnen bvb Europa. Ook fusies geven ons nogal wat demonstraties van
falende structuren.
Het basisprincipe voor een duurzame oplossing is: mensen
werken samen, niet omdat ze moeten, maar omdat ze willen. ‘Moeten’ slaat
dan op dwang van buiten uit of van één partner in de samenwerkingsstructuur. ‘Willen’
kan gebaseerd zijn op idealisme, gemeenschappelijk doelen of zelfs op een noodzaak
die aan beide kanten wordt erkend. Het wordt dan ook duidelijk dat een
samenwerking opleggen, zelfs met goede analyse van voordelen, niet zal werken
zolang die niet door de partijen wordt ervaren als zelf gewild.
In het bekende boek van Stephen Covey (De zeven
eigenschappen van effectief leiderschap) wordt een bruikbaar schema gegeven op
dit vlak. We moeten eerst autonomie verwerven, zelfbeschikking en vrijheid, om
dan te komen tot verbinding met anderen. De twee fasen waar zowel mensen als
groepen mensen door lopen, zijn dus:
-
Van afhankelijkheid naar onafhankelijkheid
evolueren
-
Van onafhankelijkheid naar wederzijdse
afhankelijkheid groeien
Samenwerking loopt fout (of zeer moeilijk) als er een
relatie van afhankelijkheid bestaat die onder druk wordt vastgehouden, ook al
is dat met goede inhoudelijke argumenten. Man zou eerst voldoende
zelfbeschikking moeten toestaan, om op basis van vrijheid opnieuw tot elkaar te
komen.
De reden is duidelijk: slechts in vrijheid en autonomie is
respect voor elkaar mogelijk, niet in gedwongen afhankelijkheid. En respect
voor elkaar is een basisvoorwaarde voor vertrouwen. Zonder vertrouwen is
samenwerken onmogelijk, tenzij op een berekende en manipulerende manier die
veel energie van beide partijen vraagt om voortduren op te letten voor het
correct maken en naleven van afspraken.
Waarom hebben mensen het zo moeilijk om in deze dynamiek een
constructieve weg te volgen? De belangrijkste reden lijkt te zijn dat in het
verleden gemengde structuren ontstaan zijn door het gebruik van macht. Dat
leidt tot een streven naar ontvoogding, autonomie en vrijheid. Als die wordt
tegengewerkt, ofwel vanuit controlebehoefte, ‘gebruiken’ van de ene partij door
de andere, of zelfs door nuchtere analyses van voordelen, dan wordt de
samenwerking gedwongen en dus moeilijk.
Als, zoals in Europa, na een periode van verdeeldheid een
streven naar samenwerking ontstaat op basis van wederzijds respect voor
eigenheid, dan kan het nog fout lopen als men overdreven begint te
centraliseren en een nieuwe machtsstructuur bouwt die bij de partners het
gevoel van vrijheid wegnemen. Pogingen om het principe van subsidiariteit
(bevoegdheden zo lokaal mogelijk leggen)
in te voeren, stranden dikwijls op de drang naar uniformiteit. Die wordt
soms sneller afgedwongen dan de lokale verschillen kunnen evolueren tot
eensgezindheid, en de dwang is geboren.
Hoe sterker de partners vasthouden aan hun verleden, hoe
trager de “natuurlijke toenadering” zal evolueren, en hoe sneller de logisch
opgelegde samenwerking zal ervaren worden als remmend voor de eigen identiteit.
Vasthouden aan het verleden komt voor individuen voort uit een lage maturiteit
(defensieve levenshouding, gericht op overleven) en voor organisaties is dat
gebaseerd op een statische cultuur, dikwijls door langdurig totalitair
leiderschap, gepaard gaande met lage intellectuele ontwikkeling. Het lerend
vermogen is dan geen cultuurkenmerk, en dus houdt men ook sterk vast aan wat
bestaat, uit veiligheidsoverwegingen.
Aanvullend: hoe sterker de betrokken personen lat hebben van
‘autisme beperkingen’, hoe meer angst ze zullen hebben voor het onbekende en
hoe steker ze zullen vast houden aan gekende routines die het verleden heeft
voortgebracht. (1)
Hugo Der Kinderen (nov 2017)
(1)
Zie voor een goed inzicht in autisme het zeer
inspirerend werk van Temple Grandin.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten