50. Hoe werkt de emotie-lift: een instrument voor samenwerking

Downloaden

Het is wat, met die emoties van mensen! Ontegensprekelijk hebben ze een grote impact op gedrag, zowel individueel als in groepen. Misschien zit hier wel de grootste uitdaging om tot constructief samenwerken te komen. Daarom lijkt het belangrijk om even stil te staan bij de manier waarom individuele emoties de toon zetten in relaties en in samenwerkingsverbanden zoals vergaderingen. Een goed instrument om dat te duiden, is de zogenaamde ‘emotie-lift’.

Emoties die geuit worden in aanwezigheid van anderen, hebben de neiging om gelijkaardige emoties op te roepen bij de aanwezigen. Uiteraard gebeurt dit met een verschillende intensiteit, afhankelijk van de persoonlijkheid van de betrokkene. Dit mechanisme is wellicht gebaseerd op de werking van de spiegelneuronen in onze hersenen die we als zoogdier nodig hadden voor ons overleven. Als de roedel-leider gevaar bespeurt, dan uit zich die emotie van bvb angst in non-verbaal gedrag, of zelfs verbale signalen. Die worden opgepikt door de rest van de groep, en er ontstaan collectief vluchtgedrag; dit bij wijze van voorbeeld. De collectieve vecht – vlucht reactie van een groep is op die manier wellicht ontwikkeld. Hetzelfde mechanisme doet zich voor in onze huidige relaties. Mensen die om gelijk welke reden een emotie ventileren, hebben een aanstekelijk effect op de emoties van de aanwezigen. Vandaar het begrip ‘lift’. Op die manier kan een groep mensen bvb in vergadering, sterk emotioneel in een bepaalde richting functioneren. Zo ontstaat bvb een aanvallende manier om een probleem aan te pakken, een gelatenheid of angstige manier om te reageren op een situatie, enz.

We kunnen emoties vrij gemakkelijk opdelen in positieve en negatieve. Dit schema bevat enkele emoties van beide soorten, elk in een kolom. Ze zijn gerangschikt van zwakke intensiteit naar sterke intensiteit. Deze lijst kan aangevuld worden; mensen hebben nu eenmaal veel complexe emoties. (in tegenstelling tot onze zoogdier-verwanten die blijkbaar een meer beperkte set van basisemoties hebben.

Emoties worden door sommigen uiteraard sterker opgepikt dan door anderen, maar hoe meer mensen erin meegaan, hoe sterker de druk in de groep wordt. Misschien verklaart dit het ontstaan van ‘hooliganisme’ bij bvb voetbalwedstrijden. De selectie van mensen die zich naar een voetbalmatch begeven speelt heir ongetwijfeld ook een rol bij. (zoeken naar emotionele prikkels, al dan niet als compensatie voor andere emoties).

Het mechanisme is ook sterk bepalend voor leiderschap. Als een persoon die als belangrijk wordt gezien in een leidende rol zich emotioneel opstelt, dan heeft dat een invloed op de emoties van de groep. Hoe sterker de positie (zie ‘Join up’) van de leidinggevende, hoe sterker de invloed.

Dit leidt tot een interessante vraag: welke emotie injecteer je dikwijls, meestal,… in je sociale omgeving. Uiteraard is dat de emotie die zich in je interne wereld ook sterk manifesteert. We onderscheiden ruwweg enkele soorten emoties, die een beetje verder gaan dan positief of negatief, en die zich onderscheiden door het effect dat ze hebben op mensen:

Opwinding: zowel positief als negatief kan er een vorm van opwinding ontstaan door de ventilatie van emoties. Opwinding betekent dat de graad van emotionele gedrevenheid toeneemt. Dit is misschien wel een goede manier om mensen te beïnvloeden in een bepaalde richting, om ze enthousiast te maken voor een bepaald idee, maar de vraag is wat daarvan de kwaliteit is. Het past in een mechanisme van ‘volgzaamheid’ en ‘manipulatie’ om mensen op deze manier te beïnvloeden. Ze gaan minder bewust en rationeel met het onderwerp of de situatie om, en laten zich meeslepen. Eventueel komen ze later tot inzicht dat dit geen goed idee was, en ze voelen zich schuldig voor overdrijvingen en eenzijdigheid in hun houding. Iedereen kan zich wellicht voorbeelden voor de geest halen, zelfs van politieke leiders die deze aanpak gebruikten. Het bekende “HALO” effect beschrijft de collectieve volgzaamheid die hier het gevolg van is.

Rust: Rust creëren is precies het omgekeerde. Het gaat over het verminderen van de emotionele impulsen om meer klaarheid en overzicht in de situatie te kunnen krijgen. Naarmate de emoties zich van mensen meester maken, zullen meer dommigheden voorkomen, al dan niet in consensus. (afgeleid van het Latijnse woord “Consentire”, hetzelfde voelen). Rust in het hoofd maakt het mogelijk dat een genuanceerde benadering wordt gekozen, dat geen belangrijke aspecten vergeten worden, dat men niet ‘te kort door de bocht gaat’ en geen onbezonnen dingen doet. Rust creëren in een relatie lijkt een belangrijke eigenschap van mensen die met coaching bezig zijn, vooral als het gaat over het emotioneel ‘stabiliseren’ van de coachee. (zie elders bij de opdracht van de coach)

Houvast: Houvast heeft te maken met richting, prioriteiten, waarden, duurzaamheid,… Het laat toe dat mensen zich kunnen oriënteren; het werkt als een soort kompas dat hen wordt overhandigd op het moment dat je houvast kunt geven. Het houdt in dat er een enthousiasme ontstaat voor positieve zaken, die rationeel gefundeerd zijn en aansluiten bij wat men wil, bij zingeving,… De emotie die de nodige energie levert voor motivatie wordt dan ondergeschikt aan het “waarom” van het gedrag dat eruit volgt. Bij opwinding is dat precies omgekeerd: de emotie drijft het gedrag en bepaalt de richting, meestal beïnvloed door de sfeer, de omgeving, of door de interne emotionele instabiliteit.

Mensen die met honden of paarden werken zullen deze benadering snel herkennen. Omgaan met dieren is dan ook een uitstekende methode om de eigen emotionele uitstraling te onderzoeken en te leren beheersen. Concrete toepassingen zijn dan ook te vinden in ‘Natural horsemanship’ en in de methodiek van een hondenfluisteraar zoals Cesar Milan.

Zeer belangrijk en nuttig voor leiders, vooral voor coaches! Misschien is dit wel wat onder ‘charismatisch leiderschap’ wordt verstaan. Leiders et een sterke uitstraling hebben een grote impact op de emoties van mensen. Welke emotie dat is, is een andere vraag. Bij de beschreven drie voorbeelden wordt duidelijk dat dit zowel positieve als negatieve emoties kunnen zijn. Charismatisch leiderschap kan daardoor zeer verleidelijk zijn, maar daarom nog niet ethisch verantwoord. Het grijpt terug op de werking van ons ‘reflex-brein’, en doet ons daardoor ook soms ‘kort door de bocht’ gaan in onze beslissingen. Daar zijn wel ethische bedenkingen bij te maken! Welke leiders zijn in staat om het bewuste denken te activeren om op die manier tot meer duurzame beslissingen en consistent constructief gedrag te komen in hun sociale omgeving?

Leiders die een sterke ‘inhoud – focus’ hebben (feiten, cijfers, doelstellingen, resultaten,..) maken dikwijls helemaal geen gebruik van deze emotionele dimensie, ze zitten er compleet buiten. Dan kan een kwestie zijn van eenzijdige focus, door de context, of een kwestie van niet kunnen. In beide gevallen missen ze de aansluiting met hun team omdat mensen nu eenmaal connectie willen ervaren, voordat de inhoud hen kan boeien. Relatie komt altijd eerst in leiderschap. Maar als in deze dimensie de emotie lift mensen in een niet-duurzame richting meetrekt, is er geen sprake van goed leiderschap, alleen van sterk leiderschap.

Hugo Der Kinderen